Πρέπει να ξανασκεφτούμε ριζικά τον τρόπο που σχεδιάζουμε...τις ζωές μας
Η επιλογή υλικού: Ο σχεδιασμός βρίσκεται στην καρδιά κάθε προϊόντος και στην καρδιά των συστημάτων γύρω από αυτό, από τις αλυσίδες εφοδιασμού που απαιτούνται για την κατασκευή του έως τα επιχειρηματικά μοντέλα που το προσφέρουν.
Οι αποφάσεις σχεδιασμού καθόρισαν από πού προέρχεται το υλικό, τους χρωματικούς παράγοντες που χρησιμοποιήθηκαν και τα μηχανήματα που πίεσαν και σχημάτισαν το προϊόν. Επηρέασαν τον τρόπο με τον οποίο το τελικό προϊόν συσκευαζόταν και σφραγίζονταν – και πώς αποστέλλονταν και παραδίδονταν σε λιανοπωλητές σε όλο τον κόσμο.
Ο σχεδιασμός διαμορφώνει δυναμικά τις επιθυμίες μας, εξάπτει τη φαντασία μας και τροφοδοτεί τις φιλοδοξίες μας – επηρεάζοντας τις αγοραστικές μας συμπεριφορές μέσω της χρήσης σαγηνευτικών καμπανιών που τροφοδοτούν την ανάγκη μας για το νέο, το επόμενο, το καλύτερο.
Σε όλη τη διαδρομή οποιουδήποτε προϊόντος στην αγορά, πολλοί άνθρωποι – όχι μόνο αυτοί που αυτοαποκαλούνται σχεδιαστές – επηρεάζουν τον τρόπο που σχεδιάζουμε, φτιάχνουμε και χρησιμοποιούμε τα πράγματα γύρω μας. Αρχιτέκτονες, επιστήμονες υλικών, επιχειρηματίες στρατηγικής, δημιουργικά επωνυμίας, μηχανικοί, κατασκευαστές και πολλοί άλλοι επηρεάζουν επίσης τις αποφάσεις σχεδιασμού.
Ωστόσο, στο τρέχον γραμμικό μας σύστημα «take-make-waste», ακόμη και τα πιο προσεκτικά σχεδιασμένα προϊόντα απορρίπτονται, γενικά μετά από μία μόνο σύντομη χρήση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αντικείμενα σχεδιάζονται σκόπιμα για να διαρκούν όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο, για λόγους υγιεινής, ευκολίας ή κόστους. Ωστόσο, ένα τέτοιο σύστημα παραβλέπει μεγάλες προκλήσεις όπως η έλλειψη πόρων, η ρύπανση, η κλιματική αλλαγή και η απώλεια βιοποικιλότητας.
Σήμερα, η παραγωγή αγαθών και τροφίμων συμβάλλει στο 45% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ποτέ δεν παράγαμε περισσότερα ρούχα ούτε τα φορέσαμε λιγότερα: κάθε δευτερόλεπτο, το ισοδύναμο ενός φορτηγού σκουπιδιών με ρούχα καίγεται ή θάβεται σε χώρους υγειονομικής ταφής. Εν τω μεταξύ, το ένα τρίτο του συνόλου των παραγόμενων τροφίμων πηγαίνει στα σκουπίδια, ενώ οι άνθρωποι υποφέρουν από πείνα. Δεν σπαταλούνται μόνο τα υλικά. Η ενσωματωμένη ενέργεια, οι πόροι και η εργασία, καθώς και η κοινωνική και πολιτιστική αξία της δημιουργικότητας χάνονται επίσης. Ο σχεδιασμός σε ένα γραμμικό οικονομικό μοντέλο ήταν επιτυχής στην παροχή προσιτών προϊόντων σε μαζική κλίμακα. Αλλά τα σχεδιασμένα αποτελέσματα αυτής της εξορυκτικής, σπάταλης και ρυπογόνου οικονομίας είναι επίσης η υποκείμενη αιτία της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας βιοποικιλότητας. Σε αυτό το οικονομικό σύστημα έντασης υλικού και ενέργειας, τα περισσότερα από τα αγαθά που αγοράζονται για κατανάλωση δεν επιστρέφονται για περαιτέρω χρήση, αντιπροσωπεύοντας μια τεράστια οικονομική ζημία που ανέρχεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Επιπλέον, πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από κακές βιομηχανικές πρακτικές που σχετίζονται με την εξορυκτική παραγωγή: από την έκθεση σε επικίνδυνες ουσίες ή μη ασφαλείς εγκαταστάσεις έως την έλλειψη σεβασμού των κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων τους.
Μια άνευ προηγουμένου δυναμική για να απομακρυνθούμε από αυτό το γραμμικό σύστημα βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και απαιτεί έναν θεμελιώδη μετασχηματισμό του τρόπου με τον οποίο φτιάχνουμε, χρησιμοποιούμε και επαναχρησιμοποιούμε προϊόντα και τρόφιμα. Ενώ ο σχεδιασμός έπαιξε –και συνεχίζει να παίζει– κρίσιμο ρόλο στην κατασκευή και διατήρηση αυτών των κατεστραμμένων συστημάτων, μπορεί επίσης να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία καλύτερων συστημάτων που λειτουργούν μακροπρόθεσμα.
Αυτό σημαίνει ριζική επανεξέταση του σχεδιασμού.
Για να γίνει αυτό απαιτείται προθυμία για αλλαγή αλλά και δημιουργικότητα, ικανότητα, συμμετοχή από όλους τους τομείς, πολλαπλές προσεγγίσεις και τεχνογνωσία πολλών.
Η πρόκληση είναι επείγουσα, αλλά το μέλλον είναι ελπιδοφόρο.
Ο σχεδιασμός με αποδοτικότητα υλικού είναι κρίσιμος, αλλά από μόνος του δεν αρκεί. Η εξαγωγή και η σπατάλη λιγότερων μπορούν να μας κερδίσουν μόνο χρόνο και δεν δημιουργούν ένα μοντέλο που μπορεί να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα. Για παράδειγμα, οι σύγχρονες διαδικασίες παραγωγής μπορούν να αυξήσουν την αποδοτικότητα, αλλά τα κέρδη είναι σε μεγάλο βαθμό σταδιακά. Στο σύστημα τροφίμων, μπορεί να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά την παραγωγικότητα και τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων, αλλά η μείωση της γονιμότητας του εδάφους και η υποβάθμιση της γης δεν έχουν ακόμη αντιμετωπιστεί.
Για να ελαχιστοποιήσει την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, τα απόβλητα και το κόστος παραγωγής, μια εταιρεία θα μπορούσε να ανταλλάξει τη συσκευασία με ένα εύκαμπτο δοχείο με φιλμ – αυτό χρησιμοποιεί το μισό πλαστικό της αρχικής φιάλης και είναι ελαφρύτερο στη μεταφορά. Σε συνδυασμό, αυτές οι αλλαγές συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών CO2. Αλλά το να λαμβάνετε υπόψη μόνο την αποδοτικότητα του υλικού χωρίς να εξετάζετε τι συμβαίνει στην εύκαμπτη συσκευασία στο τέλος της ζωής της παραβλέπει την πλήρη εικόνα. Το φιλμ, που δεν ανακυκλώνεται ευρέως, θα γίνει και πάλι απόβλητο. Τα αποτελέσματα ανάκαμψης των αποφάσεων σχεδιασμού μπορεί να σημαίνουν ότι ό,τι κερδίζεται από τη μια πλευρά, χάνεται από την άλλη.
Τι γίνεται με τη χρήση των απορριμμάτων ως πηγή;
Ήδη, έχουν εμφανιστεί λύσεις που μετατρέπουν τα απόβλητα σε πόρους και προϊόντα, δημιουργώντας νέες ροές εσόδων στη διαδικασία: η ανακύκλωση της λάσπης σε τούβλα και τα ανακτημένα πλαστικά μπουκάλια σε σόλες γυμναστικής είναι μερικά παραδείγματα. Ωστόσο, η συλλογή «απορριμμάτων» για την κατασκευή κάτι καινούργιου είναι συχνά μόνο η κορυφή του παγόβουνου και δεν αφορά την ενέργεια που χρησιμοποιείται και τα απόβλητα που δημιουργούνται για την κατασκευή του αρχικού προϊόντος ή τι θα συμβεί σε αυτή τη νέα δημιουργία όταν δεν είναι πλέον επιθυμητή ή απαραίτητη . Ο απλός σχεδιασμός με απόβλητα, αντί να σχεδιάσει τα απόβλητα, αντιμετωπίζει μόνο ένα μέρος του προβλήματος. Δεν πρόκειται για τη διατήρησή τους μόνο για έναν επιπλέον κύκλο, αλλά για τη διασφάλιση ότι δεν θα γίνουν ποτέ απόβλητα.
Τι γίνεται με την ανακύκλωση;
Η ανακύκλωση αποφέρει πραγματικά οφέλη: μειώνει τα σκουπίδια και τη ρύπανση και δημιουργεί εκατομμύρια θέσεις εργασίας παγκοσμίως. Αλλά το να πιστεύουμε ότι η ανακύκλωση θα λύσει τα περιβαλλοντικά προβλήματα του κόσμου, απλώς μας νανουρίζει σε μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας. Με τις περισσότερες ανακυκλώσεις υλικών όπως το χαρτί και ο πολυεστέρας, χάνουμε την ποιότητα.
Τα συστήματά μας με διαρροή σημαίνουν επίσης ότι χάνουμε ποσότητα υλικού. Ένα κουτί αλουμινίου –με ποσοστό ανακύκλωσης 90% και ωφέλιμη διάρκεια ζωής προϊόντος 3 μήνες– θα χάνονταν εντελώς μετά από 4 χρόνια. Τέλεια συστήματα συλλογής και εγκαταστάσεις διαλογής δεν υπάρχουν, ακόμα κι αν υπήρχαν, οι εγγενείς περιορισμοί της ανακύκλωσης μας αφήνουν να εξαρτόμαστε σε μεγάλο βαθμό από την εξόρυξη νέων πεπερασμένων υλικών και την ενέργεια για τη διύλισή τους. Η ανακύκλωση από μόνη της δεν θα διασφαλίσει ότι τα υλικά διατηρούνται σε χρήση και στην υψηλότερη αξία τους μακροπρόθεσμα. Μια έρευνα δείχνει ότι η αποδοτικότητα των υλικών και η ανακύκλωση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μείωση της εξόρυξης πρώτων υλών, της απώλειας βιοποικιλότητας και των εκπομπών CO2. Ωστόσο, δεν αντιμετωπίζουν τη βασική αιτία των αποβλήτων και της ρύπανσης και απαιτούν νέες εισροές ενέργειας, εργασίας, δημιουργικότητας και πολλά άλλα κάθε φορά.
Πρέπει να πάμε , να δημιουργήσουμε συστημικές παρεμβάσεις που να σχεδιάζουν τα απόβλητα και τη ρύπανση.
Η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε δεν είναι η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων μιας εξορυκτικής οικονομίας. Για τους σχεδιαστές, οι προκλήσεις καινοτομίας βρίσκονται στην αντίθετη κατεύθυνση, πριν ακόμη δημιουργηθούν απόβλητα και ρύπανση. Πρέπει να σκεφτούμε τις ευκαιρίες για μακροπρόθεσμη δημιουργία αξίας, αντί να διαιωνίζουμε ένα ατελείωτα γραμμικό μοντέλο.
Ο σχεδιασμός έχει τη δύναμη να είναι μετασχηματιστικός και αυτοί που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αλλαγής το αποδεικνύουν.
Η κυκλική οικονομία καθοδηγείται από το σχεδιασμό
Η κυκλική οικονομία είναι ένα πλαίσιο λύσης συστημάτων που σταδιακά αποσυνδέει την οικονομική δραστηριότητα από την κατανάλωση πόρων και βοηθά στην αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή, η απώλεια βιοποικιλότητας, τα απόβλητα και η ρύπανση. Η κυκλική οικονομία προσφέρει ευκαιρίες για καλύτερη ανάπτυξη που όχι μόνο συμβάλλουν στη δημιουργία πιο ανθεκτικών συστημάτων αλλά και παρέχουν οφέλη σε ολόκληρη την κοινωνία, όπως ένα πιο υγιεινό περιβάλλον.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, σε όλα τα επίπεδα της διακυβέρνησης, από τις πόλεις έως τους διεθνείς θεσμούς, στρέφονται επίσης στην κυκλική οικονομία ως μια κρίσιμη προσέγγιση οικονομικής ανάπτυξης. Περνώντας πέρα από τις κατάντη απαντήσεις, όπως οι καλύτερες ρυθμίσεις για τα απόβλητα, η κυκλική οικονομία αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ως μια προσέγγιση που υποστηρίζει τις προτεραιότητες των πολιτικών για την αξιοποίηση της καινοτομίας, την παροχή μιας νέας προσέγγισης στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης και την αντιμετώπιση των αλληλένδετων προκλήσεων των αποβλήτων και της ρύπανσης. κλιματική αλλαγή και απώλεια βιοποικιλότητας.
Μαζί με τα οικονομικά και την πολιτική, ο σχεδιασμός μπορεί να βοηθήσει στην υλοποίηση του φιλόδοξου οράματος ενός αναγεννητικού, αειφορικά κυκλικού μέλλοντος.
Ο κυκλικός σχεδιασμός εφαρμόζει και επιτρέπει τις τρεις αρχές της κυκλικής οικονομίας:
Εξαλείψτε τα απόβλητα και τη ρύπανση ανάντη μέσω του σχεδιασμού
Εξετάστε το ενδεχόμενο να επιλέξετε ασφαλή υλικά που έχουν σχεδιαστεί για επαναλαμβανόμενη κυκλοφορία, χρήση υποπροϊόντων ή καινοτομία υλικών και προϊόντων
Σχεδιάστε υλικά και προϊόντα ώστε να διατηρούνται σε χρήση και στην υψηλότερη αξία τους για όσο το δυνατόν περισσότερο
Εξετάστε το ενδεχόμενο να σχεδιάσετε για δυνατότητα επισκευής, αναβάθμισης και αντοχής, καθώς και δημιουργία συστημάτων επαναχρησιμοποίησης, επισκευής, ανακατασκευής και ανακύκλωσης και επιχειρηματικών μοντέλων (μεταπώληση, ενοικίαση, κοινή χρήση) που επιτρέπουν σε προϊόντα και υλικά να χρησιμοποιούνται περισσότερες φορές, από περισσότερους ανθρώπους και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα
Αναγεννήστε τη φύση σχεδιάζοντας για να βελτιώσετε την τοπική βιοποικιλότητα, την ποιότητα του αέρα και του νερού
Σκεφτείτε να σχεδιάσετε για αναγεννητικά αποτελέσματα, δηλαδή να δημιουργήσετε τις συνθήκες για να ευδοκιμήσει η φύση
Εξετάστε το ενδεχόμενο να σχεδιάσετε διαδοχικούς κύκλους στους οποίους χρησιμοποιούνται βιολογικά υλικά μέσω διαφορετικών εφαρμογών και επιστρέφονται με ασφάλεια στη γη
Η εφαρμογή των τριών αρχών μιας κυκλικής οικονομίας σε μια προσέγγιση συστημικής σκέψης παρέχει μια αίσθηση κατεύθυνσης για να πλοηγηθούμε καλύτερα στην πολυπλοκότητα της αλλαγής των συστημάτων. Οι συνέπειες των παρεμβάσεων που αποσκοπούν στη μετατόπιση του συστήματος μπορεί να μην είναι πάντα προβλέψιμες. Η χρήση της σκέψης συστημάτων για την πληροφόρηση του κυκλικού σχεδιασμού μάς βοηθά επομένως να προσδιορίσουμε τα προβλήματα, να εντοπίσουμε ευκαιρίες για αλλαγή συστημάτων και να δημιουργήσουμε την ικανότητα για μάθηση καθώς οι νέες πληροφορίες και η τεχνολογία γίνονται διαθέσιμες.
Η συστημική σκέψη δεν είναι ατομική άσκηση, αλλά συλλογική. Στηρίζεται στη διεπιστημονική τεχνογνωσία των παραγόντων σε όλη την αλυσίδα αξίας και οι εμπειρίες εκείνων των ανθρώπων που επένδυσαν – και επηρεάστηκαν από – αλλάζουν τα συστήματα. Ο κυκλικός σχεδιασμός περιλαμβάνει την ταλάντωση από το ευρύ όραμα και τις αρχές ενός κυκλικού μέλλοντος στη δημιουργία και τη δοκιμή παρεμβάσεων που έχουν άμεσο θετικό αντίκτυπο και είναι όλο και πιο κυκλικές με την πάροδο του χρόνου. Είναι μια δημιουργική, συλλογική προσπάθεια για σχεδιαστές με την ευρύτερη δυνατή έννοια, με στόχο να συμβάλει στην πληθώρα των λύσεων που απαιτούνται για τη μετατόπιση των οικονομικών συστημάτων σε κλίμακα.
Πηγή: Macarthour Foundation